صابون‌های تجاری در بازار فراوانند. از نظر کیفی و هم از نقطه‌نظر قیمتی تنوع چشمگیری در بازار صابون دیده می‌شود. پس چرا من و بسیاری صابون‌ساز دیگر ترجیح می‌دهیم به جای صابون‌های “بیرون” خودمان دست به کار شویم و صابون مورد نیاز خود را تولید کنیم؟ آیا درست است که صابون‌های دست‌ساز برخلاف همتایان صنعتی خود “درمانی” هستند؟ آیا انتخاب صابون دست ساز انتخابی “آگاهانه‌تر” برای دوست‌داران محیط زیست است؟
امروز میخواهم جواب این سوالات را بدهم ، که شاید از پرتکرارترین سوالاتی باشد که از هر صابون‌سازی می‌پرسند.
صابون یا دیترجنت؟ مسئله این است!
مطابق استانداردهای FDA و استانداردهای صنعتی سازمان‌های غذا و داروی سایر کشورها ، تنها شوینده‌ای را می توانیم صابون بنامیم که فقط از همین نمک‌های قلیایی تشکیل شده باشد. یا قدرت شویندگی و تمیزکنندگی خود را از نمک‌های قلیایی گرفته باشد. و نه از سورفکتانت‌های سنتزی.
اغلب شوینده‌هایی که با نام‌های مایع دست‌شویی، شامپو بدن و غیره می‌شناسیم پاک کنندگی خود را از سورفکتانت های سنتزی میگیرند. سدیم اتر سولفات ، کوکوآمیدو بتائین و بیشمار سورفکتانت سنتزی دیگر وجود دارند که در این شوینده ها به کار می‌روند. سورفکتانت یا دترجنت های سنتزی خود انواع مختلف ارزان و گران داشته، و مزایا و معایب متفاوتی نسبت به صابون طبیعی دارند. مهم ترین تفاوت آنها با صابون این است که
با نگاهی به لیست مواد اولیه در صابون‌های صنعتی موجود در بازار می توان فهمید اغلب آنها مطابق تعریف صابون نیستند. چرا که به‌جای نمک‌های قلیایی یا در کنار آنها، در تولیدشان از سورفکتانت‌های ارزانی چون سولفات‌ها یا ایزوتیونات ها در آنها استفاده می‌شود.
صابون‌های صنعتی برای اقتصادی بودن، معمولن نه تنها مزایای شوینده‌های غیرصابونی را ندارند. چرا که معمولن از ارزانترین و سخت‌ترین نوع دترجنت‌ها استفاده میکنند. بلکه مزایای یک صابون طبیعی را نیز از دست می‌دهند.
گلیسیرین
همانطور که در تصویر مشاهده می‌کنید، محصول واکنش صابونی شدن بین اسیدهای چرب و محلول قلیایی دو ماده است. ۲/۳ محصول نمک‌ها یا همان صابون است. ۱/۳ باقی گلیسرول است که در زبان عام به گلیسیرین مایع شناخته می‌شود.
گلیسیرین یک هومکتانت است. به این معنی که رطوبت را از لایه‌های پایینی پوست و همیطنور از محیط جذب کرده روی لایه شاخی پوست نگاه می‌دارد. این خاصیت گلیسیرین را به یک آبرسان عالی تبدیل کرده‌است.
روال کار در صنایع صابون‌سازی این است که در حین تولید، گلیسیرین را از صابون جدا میکنند. و گلیسیرین گیاهی حاصل را که ماده اولیه‌ای پرکاربرد در صنایع ارایشی بهداشتی است به فروش می‌رسانند. ما صابون‌سازان در لابراتوارهای شخصی و آشپزخانه خانه‌ی خود نه تمایل و نه امکان فنی جداسازی گلیسیرین از صابون را نداریم. از این روست که صابون‌های دست‌ساز هم بافت نرم‌تری دارند. و هم اندکی نرم‌کننده‌تر از همتایان صنعتی خود هستند.
روغن‌ها
اما آنچه به طور مشخص به نظر من صابون دست‌ساز را از صابون‌های تجاری جدا می‌کند، استفاده از روغن‌های گیاهی تازه و همچنین قابلیت سوپرفت کردن صابون دست‌ساز است.
در صابون‌های دست‌ساز نه تنها برخلاف صابون های صنعتی به جای اسیدهای چرب مستقیم از خود روغن های طبیعی استفاده می‌کنیم، بلکه به عمد و با کمتر کردن میزان ماده قلیایی کاری می‌کنیم که طی واکنش صابونی‌شدن، بخشی اندک از روغن ها به صابون تبدیل نشوند و به صورت روغن در محصول نهایی ما باقی بمانند.
به این تکنیک در صابون‌سازی سوپرفت کردن می‌گوییم. سوپرفت کردن از نظر اقتصادی برای کارخانجات صابون‌سازی صنعتی در حجم تولید انبوه‌شان توجیه اقتصادی ندارد، اما در اشکل کوچک خانگی و کارگاهی یک مزیت مهم برای صابون دست‌ساز می‌شود. روغن‌های سوپرفت شده هنگام شست‌شو مانند یک حفاظ بین صابون و سبیوم پوست انسان عمل میکنند. و با حل شدن در آب و ایجاد حس کرم‌مانند روی پوست، جلوی از بین رفتن سبیوم پوست در اثر قدرت تمیزکنندگی بالای صابون را می‌گیرد.
مصرف آگاهانه
استفاده از روغن پالم و همینطور روغن‌های حیوانی یا اسیدهای چرب آنها در صنایع صابون‌سازی رایج است. اگر در لیست مواد اولیه یک صابون به عبارتی همچون Sodium Tallowate برخوردید به معنای استفاده از روغن حیوانی در تولید صابون است. یا Sodium Palmitate به معنای استفاده از پالمیتیک اسید است که خود از روغن پالم به دست می‌آید.
